BEELDEND WERK

"Het licht van de dagen. Een oud gegeven. Het licht als signaal van tijd, beweging of rust. Licht; het punt dat we nooit zullen aanraken…"

Wannes Van de Velde

We kennen Wannes door zijn muziek, zijn dagboeken, zijn poesjenellen, theater.
Maar van opleiding was Wannes een beeldend kunstenaar.
Zijn hele leven lang heeft Wannes, als hij vrij was, getekend, geschetst, geschilderd en grafiek gemaakt.
Weinigen waren hiervan op de hoogte.
In deze rubriek zullen we dan ook trachten dit facet van Wannes beter bekend te maken bij een groter publiek.
Wannes had geen unieke, specifieke stijl en dat juist maakt zijn beeldend werk zo boeiend, zo puur, zo oprecht.
Wat mag u hier nog verwachten?
Geregeld zullen we werken bespreken, ontleden, vergelijken.
We kijken uit naar uw reacties, uw anekdotes, uw verhalen, uw herinneringen, uw voorstellen en ideeën, i.v.m. Wannes' beeldend werk.

ObscureMyEmail-beeld

TEKEN & SCHILDERWERK

Wannes was een turbo schilder/tekenaar.
Hij concentreerde zich op een onderwerp, meestal buitenshuis, en startte met werken, opnieuw en opnieuw aan een hels tempo, om te eindigen met een synthese, bijna abstract.
In deze rubriek volgen hier later voorbeelden van.
Wannes' voorkeur ging naar 'draagbare' materialen, zoals Oost-Indische inkt, houtskool, pastel, aquarel, potlood, omdat die handig zijn in gebruik en weinig plaats innemen, steeds bij de hand.
Bijna altijd werkte hij op papier.

Naaktstudies

Schetsen naaktstudies
student Wannes, eind jaren '50

De bedoeling van schetsen was dat de student leerde zien en zich bekwaamde in het correct tekenen (of schilderen) van een onderwerp.
In het eerste jaar op de academie waren de te schetsen voorwerpen tweedimensioneel zoals vierkanten, cirkels, wapenschilden, speelkaarten.

In het tweede jaar ging men over tot het schetsen van driedimensionele (levenloze) voorwerpen zoals stoelen, gevels en stadsgezichten.

In het derde jaar schakelde men over op levend model.

Schetsen waren tot de jaren '60 pure oefeningen. Geen fantasietjes, wel emotieloze, saaie tekeningen. Pure scholing: de student leerde een vak: tekenkunde.
Toch doet Wannes hier meer dan klassiek schetsen. In verschillende van deze werken brengt hij diepte, door schaduwen aan te brengen in de achtergrond. Bij andere werken durft hij schouders te accentueren, waardoor deze beelden levendiger werden.

Eens het vak onder de knie, heb je de vrijheid om ermee te doen wat je wil.

Steenbakkerij Frateur

Wannes hield van rivieren. Een heel grote inspiratie was de Schelde.
Ook de oever van de Rupel, Hellegat (Boom), met de steenbakkerijen, boeide hem.
Hier de steenbakkerij Frateur, ''t Geleeg'.
De tegendraadse vormen en 'vals perspectief' van de ovens waren een uitdaging voor Wannes.
Het gebruik van houtskool (zwart/wit) ligt hier voor de hand en benadrukt de atmosfeer: donkerte, armoede, grauwheid.
De buurt 'Hellegat' heeft zijn naam niet gestolen...

Info over de steenbakkerij: http://www.geleeg.be/

Menhirs in Carnac

"Zwijgen moet ik hier, hulpeloos kijken langs de stenen lijnen, en langzaam gaan tussen duizenden gestolde tranen, rij na rij, kilometer na kilometer, altijd opnieuw herhaald in oneindig gebaar.
Hier zijn geen woorden, alleen het lange duiden in de richting van zonnen en manen uit een andere dimensie. Ik onderga de vragende stilte, maar weet geen antwoord, zal er wel nooit een vinden."

"De tekens, waarmee de menhirs van Carnac me proberen te bereiken, herken ik niet meer, omdat de dienaars van een wrede god ze uit me weg hebben gebrand. Toch luister ik, ondanks mijn nederlaag, naar de stenen taal."

"Dit is geloof zonder schuld, mystiek zonder wreedheid, een lied van leven zonder dood.
Zoals de zang van een walvis."

Wannes, Column 'Carnac', Knack

zwart/wit Oost-Indische inkt schetsen van menhirs in Carnac (Frankrijk) en een foto van de plaats waar Wannes ongeveer zat.

Tekenen: droog materiaal zoals potlood, houtskool, pastel (*) (krijtjes) en nat: tekenpen.
Schilderen: nat materiaal zoals aquarel (waterverf), Oost-Indische inkt (met borstel), olieverf, acrylverf en tempera (plakaatverf).
(*) werken met pastel wordt ook 'schilderen' genoemd, omdat het resultaat lijkt op een schilderij.

DIE BRUGGEN MOETEN DROGEN

"Het is geslotenluiken donker. Ik lig te slapen. Plots valt er licht, vermoedelijk van de lampadaire op het dressoir naast mijn bed". Ik ben verblind. Ik zie niets en ik hoor niets tot de stilte wordt verbroken door een kort, droog, scherp keelgeluid, te dicht bij mijn oorkussen. Ik ken die kuch. Mijn ogen krisperen tot Lee Van Cleefspleetjes en langzaam stellen ze de beeltenis van Wannes Van de Velde scherp. Hij verschijnt als het ware in een decor van bloemetjesbehang-all-over-the-place. (Kuch.) Sorry, Jan. Ze moeten drogen, de Ponts.

We zijn in Avignon, de zomer van 1973.

Wannes verdwijnt van mijn netvlies en schuifelt, dat hoor ik aan het krakend plancher van onze hotelkamer, naar de andere kant van mijn twijfelachtige bedstede". "Hij knipt het lamplicht aan boven de snurkende Bernard Van Lent, zijn ontdekking en trouwe begeleider- accordeonist. Sorry, Berre, die bruggen moeten drogen. Op de lampenkappen, her en der verspreid in onze chambre à coucher met lavabo op de kamer en douche plus toilet op de gang, liggen vers geconterfeite aquarellen zich wellustig op te krullen boven de warmte van originele gloeilampen. Dit ritueel herhaalt zich elke nacht, soms tot driemaal toe". "De laatste seance eindigt altijd met Wannes voor het geopende raam, doedelzak blazend. Het is dan zes uur ’s ochtends.

Wij waren met zijn drieën de enigen van een troep zangers, toneelspelers en muzikanten die zich hadden opgegeven als celibatairs. We zouden dat jaar het Festival d’Avignon afsluiten met een week optreden in de Cour d’Honneur van het Palais des Papes. Onze eerlijkheid had ons om economische redenen veroordeeld tot een vierderangs hotelletje in een steeg niet ver van de Place de l’Horloge waar in die tijd de klok rond wereldverbeterend werd geanimeerd, gezongen en gedronken. Hippiefolklore. Wannes haatte het.

In een opstel voor het weekblad Knack biechtte Wannes jaren later ontroerend eerlijk op dat er aan hem geen groot plastisch kunstenaar verloren was gegaan". Toch heb ik altijd van zijn beeldend werk gehouden: toen, voor die tijd en nog steeds. Onze passage in Avignon werd een triomftocht en dat niet in het minst door de betoverende, overrompelend schone Wannes Van de Velde met zijn bescheiden schilderwerken van kunst.

Ik ben er nog wel eens geweest, bij de Pont d’Avignon, maar het was niet meer hetzelfde."

Jan Decleir

foto wdk

GRAFIEK

Houtsnedes

Twee houtsnedes en twee lino’s van Wannes worden momenteel door Wem Cornelissen en Pieter Denieuwelaere herdrukt in beperkte oplage. Zij zullen te koop worden aangeboden t.v.v. de VZW. Leden die graag een exemplaar aankopen krijgen hierop een ledenkorting. Meer info volgt later.
Het 'grappige' is dat Wannes van deze 3 houtblokken er 2 gebruikte om ook de rugzijde te bewerken.
Werkte hij te bevlogen, te snel en zat hij door zijn voorraad en zocht hij de oplossing in het hergebruik van paneeltjes?
Of was hij te zuinig om nieuwe, maagdelijke blokken aan te snijden?
Een houtblok is immers wel wat duurder dan een blad papier... (Wem Cornelissen)

Bij mij in Brugge werkte Wannes meestal met 'goedkope' plywood plankjes die ik in de Brico liet zagen . Het waren er veel want er werd snel gesneden en gedrukt.
Het is niet ongewoon om een kleurversie te maken op de achterkant van de sleutelblok. Echte blokken zijn duur en het biedt het bijkomende voordeel dat de afmetingen zeker gelijk zijn.
ik zag in Antwerpen dat Wannes ook de achterkant van houten letterblokken gebruikte om in te snijden. Dat is natuurlijk zeer kwaliteitsvol hout. (Pieter Denuwelaere)

De straat

In 1988 maakte Wannes samen met Ronald Ergo het boek "De straat".
"De straat" verscheen in een oplage van 25 exemplaren en enkele a.p.'s, alle genummerd en gesigneerd door Wannes Van de Velde. Afmetingen 50 X 32 cm.

Ronald Ergo concipieerde en realiseerde vanaf 1976 ook kunstenaarsboeken en bibliofiele uitgaven. In 1981 was hij medeoprichter van De Prentenier, een vereniging die het bibliofiele boek wilde bevorderen.
Onder het imprint van De Prentenier zou hij meer dan 80 boeken uitgeven. Opvallende namen in het fonds van De Prentenier zijn J.L. de Belder, Paul De Vree, Anton van Wildrode, Charles Rossi, Garmt Stuiveling, Jaroslav Seifert, Wannes Van de Velde en Michel Seuphor.
Ronald Ergo was enkele jaren als docent verbonden aan het Plantin Instituut voor Typografie te Antwerpen.

Ronald Ergo. Schilder, tekenaar, graficus, letterzetter, typograaf, bibliofiel drukker en uitgever.
Autodidact. Einzelgänger.
In 1997 was hij laureaat van de Torenwachtersprijs.

Link naar het boek in de Wannes bibliotheek

Grafiek is een druktechniek waardoor op een artisanale werkmethode meerdere exemplaren van een werk kunnen gemaakt worden.

Vrije grafiek: houtsnede, houtgravure, linosneden, zeefdruk, litho (steendruk), etsen (op koper of zinkplaat - droge naald, rechtstreeks in de plaat of wel met een proces van zuren), monotype (afdruk van slechts 1 exemplaar, drukinkt wordt op een glasplaat aangebracht).

Toegepaste grafiek: Meestal gebruikt voor commerciële doeleinden zoals affiches, kaften van boeken, verpakkingen enz.

MEER GRAFISCH WERK OP DE LEDENPAGINA

foto Bart Huysmans

Er zijn meer mooie dingen dan lelijke.

Muziek & Woord 2003

Venetië is ook mooi zonder mij.

In de tijd

En langs de randen van het land schuift traag het zwarte slijk, de rouwstoet van de Schelde.

Een wad in de tijd

‘Het licht van de dagen. Een oud gegeven. Het licht als signaal van tijd, beweging of rust. Licht; het punt dat we nooit zullen aanraken...’

Wannes Van de Velde

POESJENELLEN

Begin jaren tachtig begon Wannes Van de Velde te werken aan een poppentheater dat de oude Antwerpse poppenspeltraditie “de poesje” voort wilde zetten. Zijn theater heette “Water en Wijn” en hij schreef er zelf teksten voor, vertaalde stukken van Michel de Ghelderode, kapte de poppen uit lindenhout en schilderde de decors. Zijn moeder, die een goede naaister was, maakte de kleren.
Terwijl drie spelers de poppen hanteerden deed Wannes de stemmen en verzorgde de muzikale omlijsting en het klankdecor. De wisselwerking tussen verteller en poppenspelers vond hij zeer belangrijk.
Wannes gebruikte de oude vorm van het poesjetheater maar gaf er een andere, meer poëtische invulling aan, wat door het publiek soms niet onmiddellijk begrepen werd.
Later is uit dit poesjetheater de zanggroep “Water en Wijn” ontstaan.

Wat zegt de meester:

"Poppenspel is in de eerste plaats een klimaat; dynamisch, bizar, demonisch, een tikkeltje morbide, maar nooit vulgair, en vooral: genadeloos."

"De bewegingen van een pop zijn onafwendbaar. Zonder aarzeling tekenen ze de kortste weg tussen twee punten of werelden. Daardoor hebben ze iets fataals. We moeten ons goed bewust zijn van de specifieke bewegingstics die eigen zijn aan stangpoppen; zeker niet proberen marionetten te maken die de menselijke motoriek ‘natuurgetrouw’ nabootsen, want dat is – althans in onze visie – een fundamentele fout die het poppenspel zou degraderen tot een ziekelijke vertoning."

"Hetzelfde voor de stemmen: we spelen niet met acteurs, maar met houten fetisjen die er niet menselijk uitzien. Moesten we deze figuren een menselijke manier van praten meegeven, dan zou dit ( paradoxaal genoeg ) onnatuurlijk overkomen, daar waar een irreële, bewust gestileerde stem vanzelf op haar plaats valt. De toeschouwer moet vergeten dat er door mensen wordt gesproken en aannemen dat het de poppen zelf zijn. Toch is het niet de opgave van de spreker ‘typisch’ te gaan praten; het gaat om de muzikaliteit, ritme, spanning, pure klank. Nooit om een anekdote of nabootsing. Op die manier verwerft een pop haar eigen stem, die ze weliswaar ontleent aan de spreker, maar waarover ze macht verwerft. Het is de pop, niet de speler, die transformeert. Wij zijn haar helpers, haar theaterknechten." Uit ‘In de tijd’ ( notities 1987 – 1993 )

Voorontwerpen en schetsen van de poppen. (klik voor vergroting)

Lees hier de column "Mijn generaal"

foto: Bart Vandersnickt
foto: Bart Vandersnickt
foto: Bart Vandersnickt
foto: Bart Vandersnickt
foto: Bart Vandersnickt

LINK NAAR POESJENELLENSTUKKEN

DWALI'S

1977 is het jaar dat Christa voltijds in Antwerpen komt wonen en dan verschijnt Dwali in hun leven. ‘ Wannes schenkte Christa ein Stofftierchen, einen kleinen Löwen, sie taufte ihn “Dwali”. Und Dwali wurde “lebendig” in hunderten von Zeichnungen von Wannes die sich meistens aufs Familienleben bezogen, oder aufs Theater oder die Musik. Und aufs ... Essen, Wurst Dwali. Er gebrauchte auch seine eigene meist “deutschähnli- che” Sprache ... Er sprach von sich als dem “Kleinen Löwen” und fand dasz er selbst die berühmteste Nase habe.’

Dwali is een leeuwtje, een knuffeltje dat Wannes als model gebruikt voor vele honderden tekeningen waarin hij huiselijke en andere boodschappen verwerkt. Dwali meldt dat hij brood gaat halen bij de bakker. Dwali geeft commentaar bij de dagelijkse sleur. Dwali geeft goede raad. Dwali vertelt hoe de dag verlopen is. Dwali doet duizend dingen. Dwali heeft ook vriendjes zoals de ezel, het muisje en het meisje met de vlechten. Zijn hele verdere leven dwaalt Dwali door hun dagelijkse bestaan. De naam Dwali verwijst naar de verdwaalde leeuw
zoals Wannes zichzelf omschrijft in een gedicht opgedragen aan Christa. In de donkere maartse dagen van 1974, in het diepste dieptepunt van zijn depressie, schrijft hij:

Jij hebt het staal van alle treinen
kunnen smelten
jij hebt de dag
doen trillen
als een koele schreeuw
jij gaf een nieuwe naam
aan alle oude dingen jij stak je handen uit naar de verdwaalde leeuw
jij kon mijn zinneloze pijn
verlichting geven
jij spande snaren
op mijn onbespeelde luit jij hebt het lied van mijn geboortedag geschreven
en me gezegend met je gloeiend-witte huid

De verdwaalde leeuw werd hun troeteldiertje Dwali. Hij spreekt krom Duits waarin Russen verbasterd worden tot Ursen ... Hij is gek op worst en verslindt ze in alle mogelijke proporties, hij droomt ervan en ziet ze vliegen. Hij leeft in een luilekkerland, een fictief worstendom. Slapen is een favoriete hobby en verkleed- partijen zijn een aangenaam tijdverdrijf. Zijn naam mag dan afgeleid zijn van een ernstig gedicht, zijn hele wezen en zijn dasein is uitermate vrolijk.

Op de ledenpagina vind je nog meer Dwali's

BOEK BEELDEND WERK

Uit duizenden werken, in mappen en schetsboeken, achter kasten en in dozen verscholen, wilden wij, Filip Janssens, Karel Vingerhoets en ikzelf in samenwerking met Christa Bernhardt-Van de Velde, de weduwe van Wannes, een boek maken met een selectie uit Wannes’ beeldend werk.

Uiteindelijk hebben we een keuze gemaakt waaruit het kunnen en de diversiteit van Wannes’ werk optimaal blijken.

We hebben lang nagedacht over de indeling, volgorde en presentatie in het boek. Thematisch, per genre, chronologisch?

De intuïtie heeft het gehaald: we kozen voor afwisseling en contrast. We hebben alles onderverdeeld in vier hoofdstukken.

Het eerste deel omvat het pure tekenen en schilderen, het tweede deel het grafisch werk met hout- en linosneden en etsen. In deel 3 verschijnen twee cartooneske personages: Ridder Lodewijk, destijds uitgegeven bij ‘Paradox Press’, en de kleine leeuw Dwali, die zowat alles en iedereen in een verbasterd Duits becommentarieert en die Wannes enkel en alleen voor de familie bedacht had. In deel 4 tenslotte komt Wannes’ driedimensionaal werk aan bod, met de door hem eigenhandig gemaakte poesjenellen.

Hier en daar wordt ook oud studiewerk uit Wannes’ academiejaren getoond. Uitermate interessant zijn voorbeelden van zijn werkmethode: Wannes tekent of schildert hetzelfde onderwerp meestal meermaals. De variaties op hetzelfde onderwerp tonen aan hoe vrij hij ermee speelde.

Op onze uitstappen met ‘pen en papier’ door heel België, van de Kempen tot Henegouwen, van stad naar stad, in het Gentse havengebied, of bij me thuis in de Sleepstraat, van heel nabij ben ik getuige geweest van het meesterlijke talent en de kunde van Wannes.

Wij hopen aan te tonen dat Wannes niet één stijl had en wars was van elke modetrend. Tekenen, schilderen, schetsen, graveren, drukken, voor Wannes was het puur genieten.

‘Ik vergat al mijn regendagen, mijn muizenissen en onzekerheden’, dixit Wannes.

Wem Cornelissen

© Uitgeverij Vrijdag en Christa Bernhardt-Van de Velde www.uitgeverijvrijdag.be Boekverzorging: Mulder van Meurs, Amsterdam 2017 Foto Wannes Van de Velde: Wem Cornelissen ISBN 978 94 6001 567 0 NUR 646 D/2017/11.676/378

Leden van deze website kunnen op de ledenpagina het volledige boek "Beeldend werk" doorbladeren. Bijzondere dank aan Ronald Grossey van uitgeverij Vrijdag, die alles deed om dit boek uit te geven en toelating verleende om het volledig te publiceren op onze website. www.uitgeverijvrijdag.be

© 2023
Disclaimer: Indien er media-materiaal op deze website staat waar u de rechten op bezit en hier onterecht geplaatst is, laat het ons dan a.u.b. weten.
privacy policy